(Rente)derivaten en gestructureerde producten zijn ingewikkelde financiële instrumenten. Deze instrumenten zijn dikwijls onderwerp van geschil tussen bank en cliënt. Regelmatig wordt de bank in het ongelijk gesteld vanwege het schenden van de bijzondere zorgplicht bij het verstrekken van deze producten.
Hieronder zal kort worden uitgelegd hoe (rente)derivaten en gestructureerde producten precies werken.
Derivaten (algemeen)
Derivaten zijn financiële producten waarvan de waarde wordt bepaald door de waarde van een onderliggend goed. Dit goed kan een ander financieel product zijn, maar kan bijvoorbeeld ook bestaan uit zaken als goud of olie. Derivaten stijgen of dalen wanneer de prijs van het onderliggende goed ook stijgt of daalt.
Derivaten worden aangeboden als speculatief product óf juist om de risico’s van een ander financieel product te beperken. Echter, onverantwoord gebruik van derivaten brengt juist grote risico’s met zich mee.
Rentederivaten
Rentederivaten zijn derivaten die zijn bedoeld om de hoogte van de rente positief te beïnvloeden. Bij een financiering met variabele rente, wordt de cliënt vaak geadviseerd om een rentederivaat af te nemen. Zo zou hij zijn beschermd tegen grote renteschommelingen. Echter, zoals al eerder aangegeven, derivaten kunnen ook juist voor problemen zorgen wanneer de waarde van het onderliggende product negatief verandert.
Gestructureerde financiële producten
Derivaten worden ook wel gestructureerde producten genoemd. Veelvoorkomende gestructureerde producten zijn swaps en notes.
Swaps
Een renteswap is een constructie waarbij de rente over een looptijd of een deel van de looptijd van de financiering word geruild met de rente die een andere partij betaalt voor zijn lening. Vaak is de bank hier tussenpersoon en worden variabele- tegen vaste rente geruild.
Een dergelijke constructie kan handig zijn bij het afsluiten van een lening met variabele rente. De consument kan zich op die manier indekken tegen een stijging van die rente. Immers, in plaats van het betalen van de rentestand, betaalt hij nu een vast bedrag dat onder de stijging ligt. Echter, wanneer de variabele rente juist daalt onder het bedrag van de geswapte vaste rente, is de kredietnemer veel duurder uit.
Vaak wordt er met betrekking tot het bovenstaande een ‘drempel’ ingesteld voor het toegestane verschil tussen de variabele- en de vaste rente. Als dit verschil te groot wordt, is de kredietnemer verplicht om zijn liquiditeit aan te vullen door geld te storten op een aparte rekening. Dit geld krijgt hij pas terug als de rente weer gaat dalen tot het toegestane verschil.
Notes
Notes zijn beleggingsproducten die zijn samengesteld uit verschillende andere beleggingsproducten. Vaak zorgt een van die producten voor het behalen van rendement, terwijl het andere product zorgt voor het behouden van het startkapitaal.
Dit lijkt een veilige constructie, maar een dergelijk product zit soms zo ingewikkeld in elkaar dat de risico’s niet goed zijn te overzien. Als de verstrekker of adviseur van zo’n note zijn cliënt hierover onvoldoende informeert en waarschuwt of zich onvoldoende verdiept in de vermogens- en inkomenspositie van zijn cliënt, dan kan het zijn dat hij hierdoor zijn bijzondere zorgplicht schendt. Bij schade kan de verstrekker of adviseur dan aansprakelijk worden gesteld.