Zonder dat u er bewust bij stilstaat, sluit u dagelijks talloze overeenkomsten.
Of het nu gaat om het kopen van een kop koffie op het station, een broodje bij de bakker of het gebruik van het openbaar vervoer, bij elke transactie gaat u akkoord met bepaalde voorwaarden.
Maar wat als een overeenkomst tot stand is gekomen op basis van verkeerde informatie of onder oneerlijke druk? In het contractenrecht geldt in principe: afspraak is afspraak, maar in sommige gevallen kan een overeenkomst desondanks worden vernietigd. Dit betekent dat de overeenkomst ongeldig wordt verklaard, alsof deze nooit heeft bestaan.
De wet biedt vier belangrijke gronden voor vernietiging: bedreiging, bedrog, dwaling en misbruik van omstandigheden. Hieronder lichten wij dit verder toe.
Bedreiging
Van bedreiging is sprake wanneer iemand een ander dwingt iets te doen, zoals het zetten van een handtekening of het aangaan van een overeenkomst, door te dreigen hem of haar schade toe te brengen of iets af te nemen. Bijvoorbeeld, iemand kan dreigen met fysiek geweld of het toebrengen van schade aan bijvoorbeeld iemand auto of huis als je niet akkoord gaat met een overeenkomst.
Het gaat om een dreigement dat zo ernstig is, dat een redelijk persoon hierdoor zou kunnen worden beïnvloed om iets te doen wat hij of zij anders niet zou doen.
Stel, iemand dreigt met het beschadigen van uw auto als u niet snel een contract tekent. Het dreigement is zo serieus dat u zich gedwongen voelt om het contract te ondertekenen, ook al wilt u dat eigenlijk niet. In dit geval zou u kunnen zeggen dat er sprake is van bedreiging.
Bedrog
Bedrog doet zich voor wanneer iemand een ander opzettelijk misleidt om iets te doen of na te laten door valse informatie te geven, essentiële informatie bewust achter te houden (terwijl men die had moeten verstrekken), of een andere misleidende truc toe te passen. Aanprijzingen in algemene bewoordingen, ook al zijn ze onwaar, vormen op zichzelf geen bedrog. Er is namelijk een verschil tussen reclame waarin concrete onjuiste feiten worden gepresenteerd en reclame waarin vaak wordt overdreven voor marketingdoeleinden, zoals bij de uitspraak: ‘de beste koffie ter wereld’.
Stel, u besluit een dure camera te kopen van een online verkoper. De verkoper zegt dat de camera volledig nieuw is, maar in werkelijkheid is deze al eerder gebruikt en vertoont tekenen van slijtage. De verkoper heeft deze informatie bewust verzwegen om u over te halen de camera te kopen. Dit is bedrog, omdat de verkoper opzettelijk iets belangrijk dat u had moeten weten niet heeft verteld, zodat u de camera zou kopen.
Dwaling
Dwaling doet zich voor wanneer iemand een onjuiste voorstelling van zaken heeft bij het aangaan van een overeenkomst en deze vergissing zo essentieel is dat de overeenkomst zonder deze dwaling niet zou zijn gesloten of op wezenlijk andere voorwaarden tot stand zou zijn gekomen. De wet kent verschillende vormen van dwaling, waarvan drie belangrijke categorieën hieronder worden besproken aan de hand van een voorbeeld.
Stel, u besluit een huis te kopen en de verkoper verzekert u dat de woning recent is gerenoveerd, inclusief een nieuwe dakbedekking. U controleert dit niet en vertrouwt op de informatie van de verkoper. Na de aankoop ontdekt u dat het dak in slechte staat verkeert en dringend vervangen moet worden.
1. Dwaling door inlichting van de wederpartij
De dwaling kan ontstaan door een onjuiste inlichting van de verkoper. In dit geval heeft de verkoper u (al dan niet opzettelijk) verteld dat het dak gerenoveerd is, terwijl dit niet klopt. Als deze onjuiste informatie de doorslag gaf bij uw beslissing om het huis te kopen, kan er sprake zijn van dwaling. U zou immers anders wellicht niet tot aankoop zijn overgegaan.
2. Verplichting van de wederpartij om in te lichten
De verkoper had moeten weten dat u in de veronderstelling verkeerde dat het dak vernieuwd was en had de plicht u hierover correct te informeren. Zeker als hij wist of had kunnen weten dat het dak niet gerenoveerd was, had hij u moeten waarschuwen. Door dit na te laten, kan er sprake zijn van dwaling.
3. Wederzijdse dwaling
Indien de verkoper zelf ook in de veronderstelling verkeerde dat het dak gerenoveerd is, is er sprake van wederzijdse dwaling. In dat geval kunnen beide partijen zich vergist hebben, wat mogelijk ook gevolgen heeft voor de geldigheid van de overeenkomst als dit voor rekening en risico van de verkoper blijft.
Misbruik van omstandigheden
Van misbruik van omstandigheden is sprake wanneer iemand weet of zou moeten weten dat de ander door bijzondere omstandigheden, zoals een moeilijke situatie, nood, afhankelijkheid, of dat diegene in de war is, iets doet wat men normaal gezien, wanneer er geen sprake zou zijn van de bewuste omstandigheden, niet zou doen. De persoon die dit weet, beweegt de ander toch om dit te laten doen, terwijl hij of zij had moeten begrijpen dat dat niet juist is in die situatie.
Stel, een man heeft zijn baan verloren en verkeert hierdoor in financiële problemen. Iemand biedt hem een risicovolle investering aan, maar de man is zich niet bewust van de risico’s omdat hij hoopt snel geld te verdienen. De persoon merkt zijn kwetsbaarheid op en weet hem te overtuigen om te investeren, ook al is het niet in zijn voordeel. In dit geval maakt de ander misbruik van de omstandigheden, door in te spelen op de onzekerheid van de man en weet hem tegen beter weten in over te halen tot een risicovolle investering.
Indien sprake is van een van deze gronden, kan de overeenkomst worden vernietigd. Dit kan zonder, maar ook met rechterlijke tussenkomst. In beide gevallen is het verstandig om hiervoor juridisch advies in te winnen van een jurist of advocaat.
Vernietiging van de overeenkomst zonder rechterlijke tussenkomst
Een overeenkomst kan worden vernietigd als er sprake is van een geldige grond, zoals dwaling of misbruik van omstandigheden. Dit kan zonder rechterlijke tussenkomst door een schriftelijke verklaring naar de andere partij te sturen, waarin je de vernietiging en de reden vermeldt. Er geldt geen vaste termijn, maar het is belangrijk dit zo snel mogelijk na ontdekking van de dwaling, het bedrog, de bedreiging of het misbruik van omstandigheden te doen.
Na vernietiging zijn beide partijen terug in de situatie van vóór de overeenkomst. Dit betekent dat geleverde goederen worden teruggegeven en betalingen worden teruggestort. Als de andere partij daarmee instemt, is de kwestie opgelost.
Verklaring voor recht vernietiging overeenkomst
Het kan echter voorkomen dat de andere partij geen gehoor geeft aan de vernietiging van de overeenkomst en bijvoorbeeld geen terugbetaling verricht, terwijl u de geleverde goederen al heeft teruggegeven. In dit geval kunt u de rechter verzoeken om een verklaring voor recht af te geven. De rechter kan de andere partij dan veroordelen om de gevolgen van de vernietiging te aanvaarden, zoals het ongedaan maken van verrichte prestaties of het teruggeven van ontvangen betalingen. De rechter kan dus een uitspraak doen die de andere partij verplicht om bepaalde handelingen te verrichten, zoals een terugbetaling. Dit biedt de partij die de overeenkomst heeft vernietigd de mogelijkheid om de rechter in te schakelen wanneer de andere partij weigert de vernietiging te erkennen of niet volgens de nieuwe situatie handelt.
Heeft u nog vragen over dit artikel? Of wenst u verdere informatie te ontvangen over het vernietigen van een overeenkomst? Dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met de advocaten van Lamers Tielemans Advocaten. Stuur hiervoor een e-mail naar info@lamerstielemans.nl of bel met 040 – 21 80 515. Wij helpen u graag.