Algemene voorwaarden vormen voor veel ondernemers een essentieel instrument om contractuele afspraken te standaardiseren. Binnen die voorwaarden is het wijzigingsbeding – dat één van de contractspartijen de bevoegdheid geeft om (bepaalde) bepalingen van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen – een vaak gebruikt maar juridisch risicovol beding. Zeker in consumentenovereenkomsten ligt dit soort bedingen onder een juridisch vergrootglas. Een recente uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam bevestigt opnieuw dat wijzigingsbedingen niet onbegrensd kunnen worden toegepast.
Wat houdt een onredelijk / oneerlijk beding in?
Een bepaling in algemene voorwaarden kan onder bepaalde omstandigheden als onredelijk worden aangemerkt. Dit is met name het geval wanneer de bepaling in strijd is met de eisen van redelijkheid en billijkheid of wanneer deze een duidelijke onevenwichtigheid veroorzaakt ten nadele van de andere partij. De wet biedt in dergelijke gevallen de mogelijkheid om zo’n bepaling aan te vechten en te laten vernietigen ex artikel 6:233 BW.
Voor consumenten geldt er een bijzondere bescherming. De wet onderscheidt hierin bepalingen die per definitie ongeldig zijn – zoals een beding dat de gebruiker het recht geeft om eenzijdig voorwaarden aan te passen – en bepalingen die vermoedelijk onredelijk zijn, tenzij kan worden aangetoond dat ze in een specifieke context wel als redelijk kunnen gelden. Deze zijn respectievelijk opgenomen in zogenoemde zwarte (artikel 6:236 BW) en grijze (artikel 6:237 BW) lijsten.
In overeenkomsten tussen bedrijven onderling geldt een andere benadering. Zakelijke partijen worden geacht voldoende deskundig en zorgvuldig te zijn in het beoordelen van voorwaarden voorafgaand aan het aangaan van de overeenkomst. Daarom rust er op de verhoudingen tussen bedrijven geen bijzondere wettelijke bescherming en wordt van partijen verwacht dat zij zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun keuzes omtrent het al dan niet accepteren van algemene voorwaarden.
Toch kunnen bepaalde kleine ondernemingen – zoals eenmanszaken of zzp’ers – in sommige gevallen onder voorwaarden toch vergelijkbare bescherming genieten als consumenten. In juridische termen wordt dit aangeduid als reflexwerking. Hierbij wordt gekeken naar de feitelijke positie van de partij: als deze economisch en juridisch gezien vergelijkbaar is met een consument, kan de bescherming van oneerlijke bedingen deels van toepassing worden verklaard.
Gerechtshof Amsterdam 25 maart 2025
In een recente zaak bij het Gerechtshof Amsterdam op 25 maart 2025 stond een wijzigingsbeding in de algemene voorwaarden van een energiecontract centraal. De partijen in deze zaak waren Vattenfall, een energiebedrijf dat zich richt op de verkoop en levering van elektriciteit, gas en warmte aan zowel particuliere als zakelijke klanten in Nederland ) en een particuliere klant, die in het navolgende wordt aangeduid als ‘de consument’.
Het beding gaf Vattenfall de mogelijkheid om tarieven en voorwaarden eenzijdig te wijzigen. Vattenfall stelde dat deze bepaling voldeed aan de vereisten, omdat het contract gebaseerd was op variabele tarieven, de marktprijs kon fluctueren en consumenten het recht hadden om het contract op te zeggen.
Het hof oordeelde echter anders: het wijzigingsbeding was onvoldoende transparant en leidde tot een aanzienlijke verstoring van het contractueel evenwicht. Niet alleen waren de wijzigingsgronden te algemeen geformuleerd, ook werd de consument onvoldoende geïnformeerd over het moment en de gevolgen van de wijziging. Daarbij speelde mee dat de consument pas enkele dagen voor de wijziging werd geïnformeerd en gedurende de opzegtermijn alsnog aan de hogere tarieven was gebonden.
Het hof verklaarde het beding dan ook als oneerlijk en daarmee vernietigbaar. De betaalde prijsverhoging was onverschuldigd voldaan en diende in beginsel te worden terugbetaald.
Deze uitspraak bevestigt opnieuw dat wijzigingsbedingen in consumentenrelaties onderworpen zijn aan strenge toetsing. Uitgangspunt is dat de consument niet voor verrassingen mag komen te staan.
Het is belangrijk om te benadrukken dat een gangbare praktijk binnen de sector geen rechtvaardiging vormt: het feit dat een beding veelvuldig wordt toegepast, betekent nog niet dat het rechtmatig is. Evenmin is van belang of de wijziging economisch noodzakelijk werd geacht, bijvoorbeeld als gevolg van een energiecrisis
Wat betekent dit voor u?
Werkt u met algemene voorwaarden waarin eenzijdige wijzigingsbedingen zijn opgenomen, dan is het belangrijk om deze kritisch te (laten) toetsen, zeker wanneer u zaken doet met consumenten of kleinere ondernemers. Vraag uzelf daarbij het volgende af:
- Zijn de gronden voor wijziging concreet benoemd?
- Is de wijzigingsmethode duidelijk en begrijpelijk omschreven?
- Heeft de wederpartij tijdig en reëel de mogelijkheid om zich aan de wijziging te onttrekken?
- Is het beding juridisch houdbaar onder de Richtlijn 93/13 en de Nederlandse implementatie (art. 6:233 e.v. BW)?
Indien niet aan deze voorwaarden is voldaan, loopt u het risico dat de rechter het beding vernietigt en eerder toegepaste wijzigingen ongedaan maakt, inclusief eventuele terugbetalingsverplichtingen.
Wat betekent dit voor u als consument?
Als u een contract afsluit met een bedrijf dat u diensten of producten levert, is het belangrijk om de algemene voorwaarden altijd goed door te lezen. Ook al is het bedrijf verplicht om geen oneerlijke wijzigingsbedingen – of andere oneerlijke bepalingen – in het contract op te nemen, kan het toch misgaan. Dat blijkt ook uit de zaak bij het Gerechtshof Amsterdam.
Door zelf de voorwaarden goed te controleren, voorkomt u dat later voor verrassingen te komen staan.
Conclusie
Wijzigingsbedingen zijn nuttig, maar vragen om juridische zorgvuldigheid. Inconsistente of eenzijdige bepalingen kunnen leiden tot vernietiging, terugbetaling en reputatieschade. Zeker in consumentenovereenkomsten is het van belang om aan alle transparantie- en evenwichtsvereisten te voldoen. Heeft u vragen over wijzigingsbedingen of wenst u uw algemene voorwaarden juridisch laten beoordelen? Neem dan contact met ons op. Wij zijn te bereiken op het nummer 040-218 05 15 of via mail: info@lamerstielemans.nl. Wij helpen u graag.